Dünən paytaxtın Yasamal rayonunda 19 yaşlı Fidan Niftəliyevanın özünə qəsd etməsi ilə bağlı məlumat yayıldı. Məlumata görə intihar etmiş 19 yaşlı Fidan Niftəliyeva açıq-saçıq videoları ilə şantaj edilirmiş. Onun, “18+” kateqoriyasından olan videoları sosial şəbəkələrin birinin qrupunda paylaşılıb.
Təəssüflər olsun ki bu, şantaj olunan qadınların canına qəst etdiyi nə ilk hadisədir, nə də son olacağı ehtimal olunmur.
Hazırda instaqram sosial şəbəkəsində də oxşar “iş” yəni şantajla məşğul olan “son_deyiqe” adlı hesab mövcuddur. Daha doğrusu, sözügedən profil dünən axşama qədər fəaliyyətdə idi. Belə ki, 90 mindən çox izləyicisi olan instaqram profili xanımların fotolarını icazəsiz paylaşaraq altına təhqiramiz açıqlamalar yazır. Həmçinin fotoları silmək üçün 50 manat pul tələb edir. Bəzi istifadəçilər bu profili dəfələrlə şikayət edib bağlatdırmaqlarına baxmayaraq yenidən fəaliyyətinə davam etdirdiyini bildirirlər. Hətta bəzi şəxslər polisə müraciət edildiyi halda dələduzun tapılıb cəzalandırlmamasından narahatlıqlarını ifadə edirlər.
Bəs görəsən, bu tip xoşagəlməz halların qarşısını almaq məqsədilə hansı qabaqlayıcı tədbirləri görmək lazımdır? Şantaj edilən şəxslərin hüquqları nələrdir? Sosial şəbəkə dələduzlarını hansı cəzalar gözləyir?
Məsələ ilə bağlı hafta.az-a danışan Milli Məclisin İnsan hüquqları komitəsinin üzvü Naqif Həmzəyev təəssüf hissi ilə bildirdi ki, biz tez-tez sosial şəbəkələrdə qanunsuzluqlara şahid oluruq. Bəzi insanların hüquqları pozulur, şəxsi hesabları oğurlanır və s. Ancaq İnstaqram və Feysbuk kimi sosial şəbəkələr Azərbaycandan olunan müraciətlərə vaxtında cavab vermir, şikayətlərimiz ciddi qəbul olunmur. Bundan istifadə edənlər də insanların hüquqlarını tapdalayır, onların hissiyatına toxunur, şərəf və ləyaqətlərini alçaldırlar:
“İlk növbədə çalışmalıyıq ki, sosial şəbəkələrin regional ofisləri ilə əlaqələri dövlət səviyyəsində gücləndirək. Azərbaycandan olan istifadəçilərin şəxsiyyətlərinin tanınmasını, onlara təsdiqlənmiş hesablardan istifadə hüququnun verilməsi, xoşagəlməz hallar baş verdikdə dələduzluq edənlərin tapılıb cəzalandırılması təmin edilsin. Bununla yanaşı bizdə kiber təhlükəsizliklə məşğul olan yerli mütəxəssislərin sayı artmalıdır ki, onlar vətəndaşlara xidmət göstərsinlər. Hazırda ölkəmizdə bu sahədə çalışan şirkətlər ya çox azdır, ya da tanınmırlar”.
Deputat deyir ki, elə oxşar problemlə yaxın zamanlarda özü də üzləşib. Belə ki, onun instaqram hesabı oğurlanıb:
“Təəssüflər olsun ki, mənim instaqram səhifəm oğurlanıb. Biz hesabın geri alınması üçün bütün mütəxəssisləri cəlb etmişik, ancaq hələ də real nəticə ala bilməmişik. Məcbur olub problemi xarici ölkələrdə çalışan şirkətlərlə həll etmək qərarına gəlmişik”.
N.Həmzəyev hesab edir ki, sosial şəbəkələrdə dələduzluq hallarının qarşısını almaq üçün müxtəlif qanunların qəbul edilməsinə, yaxud da qanunvericilikdə dəyişikliklər olunmasına zərurət var:
“Yaxşı olardı ki, sosial şəbəkə istifadəçiləri öz şəxsiyyət vəsiqələri ilə profillərini təsdiqləyə bilsinlər. Bir məqam da var ki, başqa ölkələrdə yaşayan şəxslər azərbaycanlı sosial şəbəkə istifadəçiləri üçün ciddi problemlər yaradırlar. Həmin adamların tapılıb məsuliyyətə cəlb edilməsi uzun vaxt tələb edir. Bunun tək çıxış yolu da sosial şəbəkələrin ofisləri ilə əlaqələrin qurullmasıdır. Hazırda sosial şəbəkələrlə bağlı həm Daxili İşlər Nazirliyinin, həm Dövlət Təhlükəsizlik Xidmətinin, həm də Azərbaycan Respublikasının Nəqliyyat, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyinin tərkibində müxtəlif qurumlar var. Ancaq həmin qurumların işini daha da gücləndirmək, onlara vəsait ayırmaq lazımdır. Biz daxili fəaliyyətimizi nə qədər gücləndirsək də, əsas olan məqam baş və yaxud regional ofislərlə olan əlaqələrdir. Təəssüf ki, adicə "Mavi tik" adlanan şəxsiyyətin təsdiqlənməsi prosesi ölkəmiz üçün ciddi problemə çevrilib”.
“Təmiz Dünya” Qadınlara Yardım İctimai Birliyinin sədri Mehriban Zeynalova isə, zərərçəkən xanımlara məsələ ilə bağlı cinayət işinin qaldırılması üçün birgə müraciət etməyi tövsiyyə edir.
“Ümumiyyətlə mənim təklifim odur ki, qadınlara qarşı zorakılıq təbliğ edən, onları təhqir edən adamlar böyük məbləğdə cərimələnsinlər. Cinayət məsuliyyətindən əlavə 5-10 min manat məbləğində iqtisadi sanksiyalar tətbiq edilsin. Çünki, kiminsə həyatını təhlükə altında qoymaq, yaxud da onun şərəf və ləyaqətini alçaltmaq, haqqında xoşagəlməz fikirlər yaymaq çox ciddi məsələdir. Bu elə belə məsələ deyil. Zamanla yəqin ki, hüquqi baxımdan da ciddi qanunlar qəbul ediləcək. Məsələ ilə bağlı qanunvericilikdə dəyişikliklər edilməlidir”.
Sədr hesab edir ki, belə məqamlarda ciddi tədbir görmək başlıca şərtdir. Vaxtında atılmayan addım daha sonra ölüm kimi ağır hallarla nəticələnə bilir:
“Sosial şəbəkələr biz istəsək də, istəməsək də həyatımızın tərkib hissəsinə çevrilib. Kimlərsə onun üzərindən çirkin əməllər yerinə yetirir. Gərək elə bu zorlama yaxud da fiziki zorakılıq olsun? Elə dünən 19 yaşlı gənc qız şantaj edildiyi üçün intihar etdi. Həmin sosial şəbəkələrdə paylaşılan materiallar bəzən bundan da ağır fəsadlar verir. Ona görə də mənə elə gəlir ki, iqtisadi sanksiyalar ən yaxşı cəza yöntəmlərindən biridir”.