Prezident İlham Əliyevin 2025-ci il aprel ayında Çinə rəsmi dövlət səfəri iki ölkə arasında münasibətlərin yeni mərhələyə qədəm qoyması ilə yadda qaldı. Səfər çərçivəsində dövlətimiz başçısı və Çin Xalq Respublikasının Sədri Si Cinpin "Hərtərəfli strateji tərəfdaşlıq əlaqələrinin qurulması haqqında Birgə Bəyanat" imzaladılar. Prezidentin sözlərinə görə, bu Bəyanat Azərbaycanın müxtəlif ölkələrlə imzaladığı strateji tərəfdaşlıq sənədləri arasında "ən güclüsüdür". Səfər zamanı 20-dən artıq müxtəlif sahələri əhatə edən sənəd imzalanmışdır.
Azərbaycan-Çin əlaqələrinin möhkəm təməlinin qoyulmasında ulu öndər Heydər Əliyevin xüsusi rolu olmuşdur. Prezident İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi, ulu öndər Heydər Əliyev prezident seçildikdən sonra ilk xarici səfərlərindən birini məhz Çinə etmişdir. O vaxtdan bəri iki ölkə arasında münasibətlər inkişaf etməyə başlamışdır. Prezident İlham Əliyev 2005-ci ildən bəri Çinə dəfələrlə səfər etmiş və son 20 il ərzində ölkənin sürətli inkişafının və transformasiyasının şahidi olmuşuq.
Prezident cənab İlham Əliyevin Pekində Çinin CGTN (China Global Television Network) telekanalına müsahibəsində bir daha hərtərəfli strateji əlaqələrin gücləndirilməsi, iki ölkə arasındakı möhkəm bağlar diqqətə çatdırıldı. İki ölkə arasında siyasi sahədə yüksək səviyyəli əməkdaşlıq xüsusi qeyd olundu. Ölkə başçısı bildirdi ki, ölkələrimiz milli maraqlara aid məsələlərdə həmrəylik və dostluq nümayiş etdirir. Bu çərçivədə Azərbaycanın "Vahid Çin" siyasətini qətiyyətlə dəstəkləməsi əsas prinsipdir. Eyni zamanda Azərbaycan Prezidenti Sədr Si Cinpin ilə şəxsi münasibətlərini olduqca müsbət xarakterizə etdi və onunla söhbətlərin "çox səmimi və açıq" olduğunu vurğuladı. Məhz ölkə başçısının sözlərinə görə, Çin lideri çox təcrübəli dövlət xadimi və çox dərin biliklərə malik olan, ölkəsinin milli maraqlarına və bütövlükdə qlobal məsələlərə gəldikdə, çox qətiyyətli mövqeyi ilə seçilən insandır.
Cənab Prezident müsahibəsində ölkəmizin Sədr Si Cinpinin təqdim etdiyi bir sıra qlobal təşəbbüslərə, xüsusilə də "Bir kəmər, bir yol" layihəsinə verdiyi dəstəyi vurğulamışdır. Azərbaycan bu təşəbbüsə açıq şəkildə dəstək verən və ona qoşulan ilk ölkələrdən biridir. Prezident İlham Əliyev bildirib ki, bizim üçün bu təşəbbüs yalnız bir tranzit marşrutu deyil. Biz bu marşrut üzərində şirkətlər qurmaq istəyirik, çünki bizim coğrafi mövqeyimiz əlverişlidir. Məsələn, Azərbaycan Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizləri üzərində yerləşir və artıq bütün lazımi infrastrukturu - dəmir yollarını, dəniz limanlarını, magistral yolları və 8 beynəlxalq hava limanını inşa etmişdir. Çin Azərbaycanın idxal baxımından bir nömrəli və ticarət dövriyyəsi baxımından dördüncü tərəfdaşıdır. Azərbaycan Çində 6 Ticarət Evi açmış və artıq Çinə şərab ixrac etməyə başlamışdır.
İki ölkə arasında iqtisadi əməkdaşlığın daha da genişləndirilməsi üçün böyük potensial var. Qeyd edək ki, aprelin 26-da Çinin Sıçuan vilayətinin paytaxtı Çenduda Çin-Azərbaycan investisiya və ticarətin təşviqinə dair forum keçirildi və olduqca iqtisadi-ticari sahələri əhatə edən fikirlər tədbirin iki ölkə üçün gələcək perspektivindən xəbər verirdi. Məsələn, 1995-2023-cü illərdə Azərbaycana 114,4 milyard, o cümlədən qeyri-neft sektoruna 19,4 milyard dollar birbaşa xarici investisiya yatırılıb. Ötən il Azərbaycanın xarici ticarəti 51,2 milyard dollara çatıb.
CGTN telekanalına müsahibədə xüsusi diqqət yetirilən sahələrdən biri də bərpaolunan enerji sahəsində əməkdaşlıqdır. Prezident İlham Əliyevin daha öncə də vurğuladığı kimi, Azərbaycanda quraşdırılmış günəş panelləri Çində istehsal olunub və bu olduqca vacib məsələdir. Bu vaxtadək Çin şirkətləri investorlarla, Azərbaycanın "yaşıl enerji"sinə sərmayə yatıran şirkətlərlə podratçı qismində çalışırdılar. Prezident deyib: "Hələ ki, bizim imzaladığımız və icra fazasında olan müqavilələr bizə 2030-cu ilə qədər 6500 meqavat bərpaolunan enerji verəcək. Sadəcə, müqayisə üçün deyim ki, Azərbaycanın ümumi quraşdırılmış gücü 8 min meqavat təşkil edir". Azərbaycan artıq qonşularla birgə yüklərin keçidini asanlaşdırmaq və sürətləndirmək üçün birgə müəssisə yaratmışdır. Nəticədə, Çindən Azərbaycan vasitəsilə Qara dənizə yüklərin daşınma müddəti cəmi 10-12 gündür.
2024-cü ildə tranzit daşımalarında 86 faiz artım qeydə alınmışdır. Cənab Prezidentin fikrincə, bu, yalnız başlanğıcdır və Azərbaycan vasitəsilə nəqliyyat marşrutları həqiqətən də bu gün mövcud olan digər marşrutlar arasında ən təhlükəsiz, ən qısa və ən cəlbedicidir. Müsahibədə səslənən ən mühüm yeniliklərdən biri də iki ölkə arasında tam vizasız rejimin tətbiq olunması ilə bağlı sənədin imzalanmasıdır. Prezident İlham Əliyev bunun turizm sahəsində əsaslı irəliləyiş olduğunu qeyd edib. 2024-cü ildə Azərbaycan birtərəfli qaydada Çin vətəndaşlarını viza almaq tələbindən azad etmiş və bundan sonra Çindən gələn turistlərin sayı təxminən iki dəfə artmışdır. İndi isə Azərbaycan vətəndaşları da sadəcə olaraq bilet alıb Çinə səfər edə bilərlər.
Cənab Prezident, həmçinin təhsil sahəsində əməkdaşlığın genişləndirilməsini vurğulamış və hazırda hər iki ölkədə təhsil alan tələbələrin sayının (100-dən çox) çox az olduğunu qeyd etmiş, Azərbaycanda Çin-Azərbaycan Universitetinin yaradılması imkanının nəzərdən keçirildiyini də bildirmişdir. Prezident İlham Əliyev Azərbaycanın beynəlxalq təşkilatlarda, xüsusilə də Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatında (ŞƏT) Çin ilə əməkdaşlığını genişləndirmək niyyətində olduğunu bildirmişdir.
Qeyd edək ki, daha bir təqdirəlayiq məqam isə Prezident cənab İlham Əliyevin Sədr Si Cinpin tərəfindən ŞƏT-in Zirvə toplantısına dəvət olunması oldu. Bu o deməkdir ki, ölkə başçısı bir neçə aydan sonra yenidən Çinə səfər edəcək. Prezident İlham Əliyev, həmçinin Azərbaycanın Qlobal Cənubun fəal üzvü olduğunu və Çini "Qlobal Cənubun lideri" hesab etdiyini vurğulamışdır. O bildirib ki, suverenlik, ərazi bütövlüyünə hörmət, daxil işlərə qarışmama, bərabərlik, çoxtərəflilik və heç bir ölkə və ya ölkələr qrupunun digərləri üzərində dominantlığına yol verilməmə prinsipləri bizim üçün vacibdir.
Prezident İlham Əliyevin Çinə rəsmi dövlət səfəri və CGTN-ə verdiyi müsahibə Azərbaycan-Çin münasibətlərinin yeni, daha yüksək səviyyəyə qalxdığını göstərir. İki ölkə arasında imzalanmış "Azərbaycan Respublikası ilə Çin Xalq Respublikası arasında hərtərəfli strateji tərəfdaşlıq əlaqələrinin qurulması haqqında Birgə Bəyanat" və 20-dən artıq digər sənəd siyasi, iqtisadi, enerji, nəqliyyat, mədəniyyət və təhsil sahələrində əməkdaşlığın daha da genişləndirilməsi üçün möhkəm hüquqi baza yaradır.
Azərbaycan və Çin arasında münasibətlərin dərinləşməsi, xüsusilə də "Bir kəmər, bir yol" təşəbbüsü çərçivəsində əməkdaşlığın genişləndirilməsi hər iki ölkə üçün qarşılıqlı faydalı olmaqla yanaşı, regional və qlobal əməkdaşlığa da töhfə verəcək.
Naqif HƏMZƏYEV,
Milli Məclisin deputatı.