
Prezident İlham Əliyev yanvarın 7-də yerli televiziya kanallarına müsahibəsində Qərbi Azərbaycandan vaxtilə deportasiya olunan soydaşlarımızın geriyə qayıtmaq hüququna diqqət çəkib. Bildirib ki, artıq bunun vaxtı çatıb.
Dövlət başçısının sözlərinə görə, özünü Avropa demokratiyası yolu ilə gedən ölkə kimi təqdim edən Ermənistan Qərbi azərbaycanlıların öz dədə-baba yurdlarına qayıda bilməsinə şərait yaratmalı, həqiqətən də demokratik olduğunu nümayiş etdirməlidir.

Prezident İ.Əliyev deyib ki, Azərbaycan bu məsələdə Ermənistan rəhbərliyindən çox dəqiq və beynəlxalq hüquqa uyğun mövqe gözləyir: “Onlar hələ ki, susmağa üstünlük verirlər. Halbuki biz bu məsələni dəfələrlə dilə gətirmişik və onlardan konkret cavab gözləyirik. Nə vaxt, hansı şərtlərlə azərbaycanlılar o bölgələrə qayıda bilərlər? Xüsusilə nəzərə alsaq ki, azərbaycanlıların yaşadıqları kəndlərin böyük əksəriyyəti indi tamamilə boş qalıb, orada heç kim yaşamır, ora qayıtmaq o qədər də böyük problem olmaz, yəni ki, kimisə oradan köçürtmək lazım olmayacaq. Sadəcə olaraq, təhlükəsizlik zəmanəti verilməlidir. Onların orada yaşama hüququ tanınmalıdır və əlbəttə ki, onların fəaliyyəti üçün şərait yaradılmalıdır. Yəni, bizim tələbimiz bundan ibarətdir və mən ümid edirəm, gün gələcək ki, Qərbi azərbaycanlılar öz doğma torpaqlarına qayıdacaqlar”.

Prezident İ.Əliyev Ermənistanın baş nazirini Qərbi Azərbaycan İcmasının nümayəndələrini qəbul etməyə səsləyib: “Bildiyimə görə, Qərbi Azərbaycan İcmasının nümayəndələri İrəvana da getməyə hazırdırlar. Qəbul etsin, onların dilindən onların problemlərini eşitsin, dinləsin onları. Yəni, onlar oradan əsassız qovulmuşlar. Onların tam hüququ var ki, oraya qayıtsınlar. Əgər bunu etməsə, onda hansı Avropa demokratiyasından söhbət gedir? ATƏT də bu məsələ ilə bağlı öz mövqeyini bildirməlidir. Biz Avropa Komissiyasından da mövqe gözləyirik. Yəni, sadəcə olaraq, bunu görməzliyə vurmaq düzgün addım deyil. Bu, ciddi problemdir. Bu, yüz minlərlə insanın hüquqlarının bərpası məsələsidir. Bu, insan hüquqları məsələsidir. Bu, ədalət məsələsidir… Yəni, bizim istəyimiz bundan ibarətdir və bunu tələb etmək hər hansı bir ərazi iddiasında olmaq demək deyil. Sadəcə olaraq, buna insan hüquqları nöqteyi-nəzərindən yanaşmaq lazımdır və biz bu məsələni gündəlikdən çıxartmayacağıq. Halbuki bizə belə təkliflər var. Amma bunu hamı bilsin, həm Ermənistan, həm onun arxasında duranlar ki, bu məsələ gündəlikdən çıxmayacaq, o vaxta qədər ki, azərbaycanlılar təhlükəsizlik şəraitində Qərbi Azərbaycana və o cümlədən Qərbi Zəngəzura yerləşəcəklər”.

1988-ci ildə ailəsi ilə birlikdə Qərbi Azərbaycanın Basarkeçər rayonundan deportasiya olunaraq Gəncədə məskunlaşan deputat Naqif Həmzəyev bildirib ki, Ermənistanın tarixi Azərbaycan torpaqlarında yaradıldığı heç kimə sirr deyil. Millət vəkilinin sözlərinə görə, bu, böyük bir Türk coğrafiyasını bir-birindən ayırmaq üçün Çar Rusiyasının dəstəyi ilə həyata keçirilən plan olub: “Bu, bir layihə idi. O zaman bu layihəni böyük güclər dəstəkləyirdilər. Əslində Osmanlı İmperiyasının ərazisində böyük Ermənistan qurmaq istəyən beynəlxalq güclər bununla Osmanlını parçalamaq və həmin torpaqları nəzarətdə saxlamaq istəyirdilər. Bu mümükün olmadıqda Azərbaycan ərazilərində belə bir dövləti yaratmaqla verdikləri sözü yerinə yetirmək istədilər. Eyni zamanda böyük bir Türk coğrafiyasını bir-birindən ayırdılar. Onlar ilk öncə İrəvan və ətrafında Ermənistan dövlətini yaratdılar. Sovetlər imperiyası qurulduqdan sonra məhz həmin o süni yaradılan dövləti Ermənistan SSR elan etdilər. Bu da məhz azərbaycanlıların yaşadığı ərazilər hesabına mümkün oldu. Biz azərbaycanlıların indiki Ermənistan ərazisindən 1988-ci ildə baş verən sonuncu deportasiyasına qədər məhz bir çox ərazilərdə Azərbaycan türklərinin çoxluq təşkil etdiyini söyləyə bilərik. Hətta Ermənistanın birinci prezidenti Levon Ter-Petrosyan da 1993-cü ildəki məlum çıxışı zamanı dediyi fikirlər bir daha bizim nə qədər haqlı olduğumuzu sübut etməkdədir. Ermənilər tərəfindən planlı şəkildə azərbaycanlılar o torpaqlardan qovulub, deportasiyaya məruz qalıblar. Sonradan Qarabağ ərazisi və ətraf rayonlar da Ermənistan tərəfindən işğal olundu. Bu məsələdə də ermənilərə havadarları ciddi dəstək verirdilər. Azərbaycan müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra Qarabağ problemi mövcud olduğu üçün o dövrdə Qərbi azərbaycanlıların hüquqlarının bərpası ilə bağlı ciddi işlər görə bilmirdik. Lakin zaman-zaman istər Ümummilli Lider Heydər Əliyev, istərsə də Möhtərəm Prezident İlham Əliyev tarixi torpaqlarımıza qayıdışla bağlı fikirlər səsləndirib, soydaşlarımızın ata-baba yurdlarına qayıdacaqlarına əminlik ifadə ediblər. Şükürlər olsun ki, artıq Qarabağ və Şərqi Zəngəzur işğaldan azad olunub, quruculuq, abadlıq işləri həyata keçirilir, keçmiş məcburi köçkünlər öz evlərinə qayıdırlar. İndi isə Azərbaycan dövlətinin xarici siyasətində prioritet məsələlərdən biri və bəlkə də birincisi Qərbi azərbaycanlıların pozulmuş hüquqlarının bərpası, onların öz ata-baba yurdlarına təhlükəsiz qayıdışının təmin edilməsidir”.

Deputat N.Həmzəyev yenidən təşkilatlanan və çox uğurla fəaliyyət göstərən Qərbi Azərbaycan İcmasının hazırda soydaşlarımızın geriyə qayıdış istiqamətində ciddi işlər gördüyünə diqqət çəkib: “Azərbaycan Dövlətinin xarici siyasətində Qərbi azərbaycanlıların hüquqlarının bərpası ilə bağlı planlı işlər görülməkdədir. Bir sözlə, Qərbi Azərbaycan İcmasının istəyi, arzusu Qərbi azərbaycanlıların öz dədə-baba yurdalrına geri qayıtması və o torpaqlarda yaşama hüquqlarının bərpa edilməsidir. Beynəlxalq hüquqa və Konvensiyalara söykənərək deyə bilərik ki, Qərbi azərbaycanlıların bu hüquqları nəyin bahasına olursa-olsun bərpa edilməlidir. Cənab Prezident İlham Əliyev yerli televiziyalara verdiyi müsahibəsində də bu mövzuya geniş şəkildə toxunub. Cənab Prezidentə dərin təşəkkürümü bildirirəm ki, Qərbi azərbaycanlıların hüquqlarının müdafiəsi ilə bağlı çox qətiyyətli mövqe ortaya qoyub. Qərbi azərbaycanlılarda böyük inam və inanc var ki, o torpaqlara qayıdacaqlar. Çox təəssüflər olsun ki, bizim çox sayda böyüklərimiz, babalarımız, nənələrimiz, atalarımız vətən həsrəti çəkərək dünyalarını dəyişiblər. Onlar vaxtilə doğulduqları, yaşadıqları o torpaqlara qayıda bilməyiblər. Ancaq bablarımızın davamçıları və oradan didərgin düşmüş, deportasiyaya məruz qalmış Qərbi azərbaycanlıların nəsillərinin davamçıları mütləq o torpaqlara qayıdacaqlar. Bizim buna inamımız böyükdür. Qərbi Azərbaycan İcması olaraq da Ermənistanın siyasi rəhbərliyi ilə bu məsələləri müzakirə etməyə hazırıq. Cənab Prezident də öz çıxışında qeyd etdi ki, Qərbi Azərbaycan İcması hətta İrəvana belə getməyə hazırdır. Yəni, biz öz kəndlərimizdə, qəsəbələrimizdə, şəhərlərimizdə yaşamaq istəyirik. Faktiki olaraq, o kəndlərin əksəriyyəti boşdur, ermənilər onsuz da Ermənistanı tərk edirlər. Həmin ərazilərdə də bu gün yaşayış yoxdur. Bizim o torpaqlarda yaşamağımız hansısa əlavə problemlər də yaratmayacaq. Çünki fatkiti olaraq onlar bizim evlərimiz idi, biz orada yaşayırdıq”.

Millət vəkili N.Həmzəyev vurğulayıb ki, hazırda Qərbi azərbaycanlılar gedib ata-baba yurdunda yaşamaqla hansısa ermənini başqa bir yerə köçməyə məcbur etməyəcəklər: “Boş olan ərazilərə biz qayıdacağıq və orada həyatı bərpa edəcəyik. Cənab Prezidentin də çıxışında bildirdiyi kimi, bu, ərazi iddiası deyil, insan hüququ kontekstində yanaşmalı olan bir məsələdir. Azadlıqdan, demokratiyadan, insan hüquqlarında dəm vuran, danışan Avropa siyasətçiləri var. Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan onları özünə qardaş, dost hesab edir. Nikol Paşinyan əgər həqiqətən demokratdırsa və insan haqlarını üstün tutursa, Qərbi azərbaycanlıların da öz dədə-baba torpaqlarına qayıdaraq yaşamaq hüquqlarının bərpası məsələsini vacib hesab etməlidir. Ermənistan Qərbi Azərbaycan İcmasının çağırışlarına cavab verməlidir və bizim o torpaqlara qayıdaraq yaşamağımızın təmin edilməsi ilə bağlı konkret plan ortaya qoymalıdır. Azərbaycan dövləti tərəfindən ermənlərlə birgə yaşayışla bağlı konkret plan və proqram var idi. O proqram bu gün də var. Ancaq hələ də biz Ermənistan tərəfinin birgə yaşayışla bağlı bir fəaliyyət proqramını görə bilmirik. Mən ümid edirəm ki, Ermənistan tərəfi özündə cəsarət taparaq bu addımı atacaqdır və gec-tez Qərbi azərbaycanlılar öz dədə-baba torpaqlarına qayıdacaq, yaşayacaqlar. O gün uzaqda deyil. Azərbaycan dövləti gücləndikcə bizim o torpaqlara qayıtmaq ümidlərimiz daha da artır. Ancaq biz Qərbi azərbaycanlılar da qətiyyən rahatlaşmamlıyıq. Biz Qərbi Azərbaycan İcmasının ətrafında daha sıx birləşməliyik və gecə-gündüz çalışmalıyıq ki, öz arzumuza, istəyimizə nail olaq”.